Mars’a yapılan insan uzay görevleri , uzay araştırmalarında bir sonraki büyük adım olacak ve Nasa, 2030’ları oraya ilk insanları götürmek için makul bir zaman çerçevesi olarak hedefliyor. Ancak Mars’a bir yolculuğa çıkmak, New York’a uçağa binmek gibi değil. Uzay, insan yaşamı için son derece düşmanca bir ortam. Yerçekimi ve zararlı radyasyon eksikliğinden izolasyona ve gece ve gündüz olmamasına kadar pek çok dezavantajı var.
Mars’a yapılan derin uzay görevleri, 60 yıllık insan uzay keşfi sırasında şimdiye kadar yaptığımız yolculuklardan fiziksel ve zihinsel olarak çok daha zorlu olacak. Mars’a gidiş ve dönüş uçuşu yaklaşık 14 ay sürecek, asıl keşif görevi ise en az üç yıl sürecek. Sürekli yüksek düzeyde bilişsel performans ve etkili ekip çalışması, bu görevlerin güvenli ve başarılı sonuçları için ön koşullar olacak.
Ancak Frontiers of Physiology’de yayınlanan yeni bir çalışma, bu tür görevlerde yerçekimi eksikliğinin astronotların bilişsel becerileri ve duygusal anlayışları üzerinde olumsuz bir etkisi olabileceğini keşfetti.
Dramatik değişiklikler
İlk uzay görevlerinden bu yana, “mikro yerçekimine” (ağırlıksızlık) maruz kalmanın insan vücudunda dramatik değişikliklere yol açtığı açıktı. Bu, kardiyovasküler, kas-iskelet sistemi ve sinir sistemlerindeki değişiklikleri içeriyor. Yeryüzünde görüşümüzün ve iç kulağın içindekiler de dahil olmak üzere çeşitli organların yardımıyla yer çekimini tespit ederiz. Başımız dik olduğunda, kulaklardaki küçük taşlar – vestibüler otolitler – viskoz bir sıvı üzerinde mükemmel bir şekilde dengelenir. Fakat kafayı hareket ettirdiğimizde, yerçekimi sıvıyı hareket ettirir ve bu da beyne başımızın konumunun değiştiğine dair bir sinyal tetikler. Uzay uçuşunda bu süreç artık çalışmıyor.
Anatomiyi etkiliyor
Uzay uçuşu, astronotların beyinlerinin anatomisini olumsuz bir şekilde değiştirebilir. Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan (ISS) döndükten sonra astronotlarda yapısal beyin değişiklikleri gözlemlendi. Bunlar, beynin kafatasının içinde fiziksel olarak yukarı doğru hareket etmesini ve beyin tabakası, korteks ve iç kısımdaki alanlar arasında azalmış bir bağlantıyı içerir.
Bu değişikliklerin davranışı nasıl etkilediği henüz tam olarak anlaşılamamıştır, ancak bilim adamları ilerleme kaydetmektedir. Astronotların yönelim bozukluğu, algısal yanılsamalar, denge bozuklukları ve hareket hastalığından muzdarip olabileceğini biliyoruz . Ancak bu tür bulgular genellikle küçük örneklere dayanmaktadır.
Mikro yerçekimini simüle etme
Nasa destekli yeni çalışma, mikro yerçekiminin bilişsel performans üzerindeki etkilerini araştırdı. Ancak 24 çalışma katılımcısını uzaya göndermek yerine, onları yatağa gönderdiler. Bunun nedeni, belirli bir yatak istirahati türünün etkisinin mikro yerçekiminin etkilerine benzer olmasıdır – bunu araştırmada çok kullanıyoruz. Dik olduğumuzda, vücudumuz ve vestibüler otolitlerimiz yerçekimi ile aynı yöndedir, uzanırken ise ortogonaldir (dik açılarda).
Bu nedenle çalışmadaki katılımcılar, pozisyon değiştirmeden yaklaşık iki ay boyunca baş vücuttan daha aşağıda olacak şekilde 6 ° ‘lik bir eğimle sırt üstü yatmak zorunda kaldılar. Uzaysal yönelimlerini, hafızalarını, risk alma davranışlarını ve başkalarının duygusal anlayışlarını değerlendirmek için astronotlar için tasarlanmış ve uzay uçuşuyla ilgili bir dizi bilişsel görevi düzenli olarak gerçekleştirmeleri istendi.
Duyuları okumakta zorluk
Sonuçlar, duyusal ve motor becerileri içeren görevlerde bilişsel hızda küçük ama güvenilir bir yavaşlama gösterdi. Bu , uzay uçuşundan sonra gözlemlenen duyusal girdileri ve hareketleri işlemeye yardımcı olan beynin birincil duyusal ve motor alanları olan “sensorimotor korteksler” üzerindeki beyin dokusu yoğunluğunda bildirilen değişikliklerle tutarlı görünmektedir. Katılımcılar ayrıca insanların yüzlerine bakarken duyguları okumakta zorlandılar.
Yerçekimindeki değişikliklere uyum sağlamak zaman ve çaba gerektirir. Çoğu bilişsel görevdeki performans başlangıçta düşerken, yaklaşık 60 gün sonra deney boyunca değişmeden kaldılar. Ancak duyguları tanıma yeteneği kötüleşmeye devam etti. Aslında, katılımcılar olumsuz duygulara karşı önyargılı hale geldi – başkalarının yüz ifadelerini kızgın olarak tanımlamaları ve onları mutlu ya da tarafsız olarak yorumlamaları daha az olasıydı.
Psikolojik destek şart
Bu önemli bir bulgudur. Astronotların keskin ve hızlı düşünebilme yeteneği, bir uzay görevi için çok önemlidir. Küçük bir alanda çok fazla zaman harcamak zorunda oldukları için, birbirlerinin duygusal ifadelerini doğru bir şekilde “okuma” yeteneği de öyle. Bu nedenle uzay ajansları, bu riski en aza indirmek için yeterli uçuş öncesi psikolojik eğitimi ve uçuş sırasında psikolojik desteği dikkate almalıdır.
Son gelişmeler ve roket teknolojisine yapılan yatırım, yeni ve heyecan verici bir uzay araştırmaları çağını başlatıyor. Mikro yerçekimi son derece rahatsız edici olabilir ve performans seviyelerini birçok yönden tehlikeye atabilir. Mars’a derin uzay görevlerine yönelik bir bakış açısıyla, mikro yerçekiminin bilişsel performansı ve duygusal sağlığı nasıl etkilediğine dair daha iyi bir fikir edinmenin yanı sıra uzay uçuşu için uygun tıbbi ve psikolojik destek geliştirmek acil bir araştırma hedefi.
