Edgar Allan Poe’nun dünya edebiyatında önemli bir figür olarak konumu, hem şiir hem de kurgudaki kısa biçim için oldukça etkili bir mantık oluşturan ustaca ve derin öykülerine, şiirlerine ve eleştirel teorilerine dayanmaktadır.
Edebiyat tarihlerinde ve el kitaplarında modern kısa öykünün mimarı olarak kabul edilen Edgar Allan Poe, aynı zamanda 19. yüzyıl Avrupa edebiyatındaki “sanat için sanat” hareketinin de başlıca öncüsüydü. Önceki eleştirmenler ağırlıklı olarak ahlaki veya ideolojik genelliklerle ilgilenirken, Poe eleştirisini bir eserin etkililiğine veya başarısızlığına katkıda bulunan stil ve yapının özelliklerine odakladı. Kendi çalışmasında, mükemmel bir dil ve teknik hakimiyetinin yanı sıra ilham verici ve orijinal bir hayal gücü sergiledi.
Poe’nun babası ve annesi profesyonel oyunculardı. 1809’da doğduğu sırada, Boston’daki bir repertuar şirketinin üyeleriydi. Poe üç yaşına gelmeden önce her iki ebeveyni de öldü ve Virginia’dan zengin bir ihracatçı olan John Allan’in Richmond’taki evinde büyüdü. Poe, çocukken en iyi okullarda okudu. 1825’te Charlottesville’deki Virginia Üniversitesi’ne kabul edildi. Oradayken akademik olarak öne çıktı, Allan’ın yetersiz mali desteği nedeniyle bir yıldan kısa bir süre sonra ayrılmak zorunda kaldı. . Poe’nun Allan’la ilişkisi 1827’de Richmond’a döndüğünde dağıldı ve Poe Boston’a gittikten kısa süre sonra orduya yazıldı ve ilk şiir koleksiyonunu yayınladı. Tamerlane ve Diğer Şiirler. (Timurlenk ve Diğer Şiirler)
Kitapları okuyucular ve eleştirmenler tarafından fark edilmedi ve ikinci bir koleksiyon olan Al Aaraaf, Tamerlane ve Minor Poems, 1829’da çıktığında sadece biraz daha fazla ilgi gördü. Aynı yıl Poe ordudan şerefli bir şekilde terhis edildi ve daha sonra West Point’teki Birleşik Devletler Askeri Akademisi’ne kabul edildi. Bununla birlikte, Allan, üvey oğluna kendisini bir öğrenci olarak sürdürmesi için yeterli parayı sağlayamayacağınca ve Akademi’den istifa etmesi için gerekli izin verilmeyeceğinden görevlerini görmezden gelerek ve yönetmelikleri ihlal ederek atılmayı sağladı. Daha sonra New York’a gitti. Üçüncü şiir kitabı 1831’de yayınlandı ve ardından halası Bayan Maria Clemm’in evinde yaşadığı Baltimore’da yayınlandı.
Virginia Clemm ile Edgar Allan Poe evlilikleri öncesinde kesintili olarak yıllar boyunca diğer aile üyeleriyle bir arada yaşadı. Çift, Poe’nun işleri dolayısıyla birkaç defa taşındı; dönem dönem Baltimore, Philadelphia ve New York’ta yaşadı. Evlenmelerinden birkaç yıl sonra Poe, Frances Sargent Osgood ile Elizabeth F. Ellet’ın adının karıştığı bir skandalın içinde yer aldı. Eşinin uygunsuz aşk ilişkileri yaşadığı söylentileri Virginia Poe’yu öyle etkiledi ki çok ağır hastalandı. Mezarı, eşiyle aynı mezar taşını paylaştıkları Baltimore, Maryland’deki Westminster Hall and Burying Ground’dadır. Virginia Eliza Clemm Poe’ya ait olduğu doğrulanmış tek resim, ölümünden saatler sonra yapılan bir suluboya portredir.
Eşinin hastalığı ve buna bağlı ölümü Edgar Allan Poe’nun hayatını etkiledi. Çöküntü yaşayan yazar bununla baş edebilmek için yeniden içki içmeye başladı. Virginia Poe’nun hastalığıyla mücadelesinin ve ölümünün Poe’nun Annabel Lee, Kuzgun ve Ligeia gibi ölmekte olan genç kadınların sık işlenen bir tema olduğu eserlerini etkilediği düşünülmektedir.
Önümüzdeki birkaç yıl içinde Poe’nun ilk kısa öyküleri Philadelphia Saturday Courier ve “MS. Baltimore Cumartesi Ziyaretçisinde en iyi hikaye dalında nakit para ödülü kazandı. Yine de Poe hâlâ bağımsız yaşayacak kadar kazanamıyordu ve Allan’ın 1834’teki ölümü ona bir miras sağlamadı. Ancak ertesi yıl, Richmond’daki The Southern Literary Messenger’da bir editörlüğü kabul ettiğinde , 1836’da evlendiği kuzeni Virginia Eliza Clemm Poe’yu ve halasını Virginia’yı getirerek, mali sorunları geçici olarak hafifledi . Güney Edebiyat Elçisi Poe’nun önümüzdeki 10 yıl boyunca yöneteceği ve Amerika’nın önde gelen edebiyatçılarından biri olarak öne çıktığı birkaç dergiden ilkiydi.
“Kızıl Ölüm, çoktandır ülkeyi kırıp geçiriyordu. Hiçbir salgın bu kadar ölümcül, bu kadar korkunç olmamıştı. Avatarı ve mührü kandı, kanın kızıllığı ve dehşetiydi. Keskin sancılar, ani baş dönmeleri ve sonra gözeneklerden boşanan kanla geliyordu ölüm. Kurbanının bedeninde, özellikle de yüzünde beliren kızıl lekeler, hastalığın onu diğer insanların yardım ve sevgisinden yoksun bırakan belirtileriydi. Hastalığa yakalanma, hastalığın ilerlemesi ve sonun gelmesi topu topu yarım saatlik bir işti. Ama Prens Prospero mutluydu, yürekliydi, akıllıydı. Ülkesindeki halkın yarısı hastalıktan yok olup gidince, saraydaki şövalyelerle leydiler arasından sağlığı ve neşesi yerinde olan bin kişi çağırttı huzuruna, onlarla birlikte kale gibi bir manastıra, uzaklara çekildi.” (Kızıl Ölümün Maskesi)
Poe, kendisini yalnızca şiir ve kurgunun üstün bir yazarı olarak değil, aynı zamanda Amerikan edebiyatında o zamana kadar hayal gücü ve içgörü düzeyine yaklaşılmamış bir edebiyat eleştirmeni olarak tanındı. Poe’nun yazıları 1830’ların sonlarında ve 1840’ların başlarında dikkat çekerken, çalışmalarından elde ettiği kazanç yetersiz kaldı ve Philadelphia’daki Burton Gentleman’s Magazine ve Graham’s Magazine ve Broadway Journal’ı düzenleyerek kendisini destekledi.
New York’ta. Karısının 1847’de tüberkülozdan ölümünden sonra Poe, bir dizi romantik ilişki yaşadı. Poe, ikinci evliliğine hazırlanırken, bilinmeyen nedenlerle 1849 Eylül ayı sonlarında Baltimore’a geldi. 3 Ekim’de bilincini kaybetmiş halde bulundu, hayatının son günlerinde neler olduğunu anlatamadan dört gün sonra öldü.
Poe’nun dünya edebiyatına en göze çarpan katkısı, hem yaratıcı bir yazar hem de çağdaşlarının eserlerinin eleştirmeni olarak uyguladığı analitik yöntemden kaynaklanmaktadır. Kendi beyan ettiği niyet, “Didaktik’in sapkınlığı” olarak adlandırdığı bir eğilim olan edebiyatın faydacı değeriyle fazlasıyla ilgilendiğini düşündüğü bir ortamda katı bir şekilde sanatsal idealler formüle etmekti.
Poe’nun konumu, saf estetikçiliğin temel gereklerini içerirken, edebi biçimciliğe yaptığı vurgu, felsefi idealleriyle doğrudan bağlantılıydı: dilin hesaplanmış kullanımı aracılığıyla, kişi her zaman kusurlu olsa da, bir hakikat vizyonunu ve insan varoluşunun temel koşulunu ifade edebilir.
Poe’nun edebi yaratım teorisi iki temel noktaya dikkat çekiyor: Birincisi, bir eserin okuyucu üzerinde başarılı sayılması için bir etki birliği yaratması gerekir; ikinci, Bu tek etkinin üretimi kaza veya ilham tehlikesine bırakılmamalı, ancak stil ve konunun en küçük ayrıntısına kadar yazarın rasyonel tartışmasının sonucu olmalıdır.
Poe’nun yazılarının, özellikle de en iyi ve en iyi bilinen eserlerini içeren korku hikayelerinin karakteristik psikolojik yoğunluğu vardır. “Kara Kedi”, “Amontillado Fıçısı” ve “Hikayeli Kalp” gibi bu hikayeler genellikle birinci şahıs bir anlatıcı tarafından anlatılır ve Poe bu ses aracılığıyla bir karakterin ruhunun işleyişini inceler. Bu teknik, Fyodor Dostoyevski’nin ve psikolojik gerçekçilik okulunun psikolojik keşiflerinin habercisidir. Poe, Gotik masallarında, “Usher Evinin Düşüşü”, “Kızıl Ölümün Maskesi” ve “Ligeia” gibi eserler veren, esasen sembolik, neredeyse alegorik bir yöntem kullandı. kalıcı ilgi ve bunları Nathaniel Hawthorne’un sembolik çalışmaları ve Herman Melville. Poe’nun hikayelerinin etkisi, Poe tarafından başlatılan farklı bir korku edebiyatı geleneğine ait olan Ambrose Bierce ve HP Lovecraft dahil olmak üzere daha sonraki yazarların çalışmalarında görülebilir.
Poe, modern korku masalının yaratıcısı olarak elde ettiği başarıya ek olarak, diğer iki popüler türe de ebeveynlik yapmakla tanınır: bilim kurgu ve dedektif hikayesi. “Hans Pfaall’ın Eşsiz Serüveni” ve “Von Kempelen ve Onun Keşfi” gibi çalışmalarda Poe, 19. yüzyılın başlarında ortaya çıkan bilim ve teknolojiye olan hayranlığından yararlanarak bir tür edebiyatı öngören spekülatif ve fantastik anlatılar üretmiştir.
Benzer şekilde, Poe’nun “Morgue Sokağı Cinayetleri”, “Purloined Letter,” “Ve” Marie Roget’in Gizemi “- polisiye kurgunun başlıca karakterlerini ve edebi geleneklerini, özellikle de yetkilileri şaşkına çeviren bir suçu çözen ve tümdengelimli akıl yürütme yetenekleri bir hayranlık uyandıran ortak özellikleri vardır. Poe, birbirini takip eden birçok yazarı etkilediği ve Sembolizm ve Sürrealizm gibi büyük edebi hareketlerin atası olarak görüldüğü gibi, o da daha önceki edebi figürlerden ve hareketlerden etkilendi. Poe, şeytani ve grotesk kullanımında, ETA Hoffman’ın hikayelerinin ve Ann Radcliffe’in Gotik romanlarının etkisini kanıtlarken, yazılarının çoğundaki umutsuzluk ve melankoli, 19. yüzyılın başlarındaki Romantik hareketle bir yakınlığı yansıtıyor.
Edgar Allan Poe’nun 1839 tarihli Usher Konağı’nın Çöküşü başlı başına bir psikolojik öyküdür. Başlangıçta aklı başında olan anlatıcının, deli Roderick Usher’ın etkisiyle öykünün sonunda sanrılar görmeye başladığına tanık oluruz. Bu yönüyle de aklın iflasını ve rasyonel zihnin kaotik bir evreni anlamlandırmadaki yetersizliğini anlatan psikolojik bir öyküdür. Edgar Allan Poe hemen hemen öykülerinin tamamında kendi ruhunu, psikolojisini anlatır gibi. Usher Konağı’nın Çöküşü’nde ise sanki kendi yaşamını anlatır.
Poe en çok kısa kurgusuyla hatırlanırken, yazar olarak ilk aşkı, ergenlik döneminde yazmaya başladığı şiirdi. İlk dizeleri , Lord Byron, John Keats ve Percy Bysshe Shelley gibi İngiliz romantiklerinin etkisini yansıtır. , yine de öznel bir bakış açısı ve gerçeküstü, mistik bir vizyon sergileyen sonraki şiirinin habercisidir. “Tamerlane” ve “Al Aaraaf”, Poe’nun Byronic kahramanlarının tasvirinden kendi hayal gücü ve bilinçaltındaki yolculukların tasvirine kadar evrimini örneklemektedir.
Byron’un “Childe Harold’s Pilgrimage” ı anımsatan eski parça, 14. yüzyıl Moğol fatihinin yaşamını ve maceralarını anlatıyor; son şiir, ne iyi ne de kötülüğün kalıcı olarak ikamet etmediği ve mutlak güzelliğin doğrudan fark edilebildiği bir rüya dünyasını tasvir eder.
Diğer şiirlerde – özellikle “ To Helen ”, “Lenore” ve “ Kuzgun ” – Poe ideal güzelliğin kaybını ve onu geri kazanmadaki zorluğu araştırır. Bu parçalar genellikle, sevgilisinin zamansız ölümünden yakınan genç bir adam tarafından anlatılır. “ To Helen”, İngilizcenin en güzel aşk şiirlerinden biri olarak adlandırılan üç dörtlük bir sözdür. Eserin konusu, anlatıcının gözünde antik Yunan ve Roma’nın klasik güzelliğinin kişileştirilmesi haline gelen bir kadındır. “Lenore”, yas tutarak ya da dünyevi sınırların ötesindeki hayatı kutlayarak ölülerin en iyi hatırlanma yollarını sunar.
İlk ve tek romanı olan Arthur Gordon Pym’in Öyküsü ise 1837 yılında yayımlanmıştır. Poe bu romanında, Grampus adlı gemiye kaçak olarak binen Nantucketli Pym’in başından geçen şiddet dolu, inanması zor bir deniz serüvenini anlatır.
“The Raven” da Poe, felsefi ve estetik ideallerini başarıyla birleştiriyor. Bu psikolojik parçada, genç bir bilgin, ölen sevgilisiyle bir ahiret yaşama olasılığı hakkındaki sorusuna yanıt olarak bir kuzgunun uğursuz “Nevermore” tekrarı tarafından duygusal olarak işkence görüyor. Charles Baudelaire , “The Raven” ın Fransızca baskısına girişinde şunları kaydetti : Gerçekten de umutsuzluğun uykusuzluğunun şiiridir; hiçbir şeyden yoksundur: ne fikirlerin ateşi, ne renklerin şiddeti, ne hastalıklı akıl yürütme, ne de korkutma, ne de onu daha korkunç kılan acının tuhaf neşesi. ”
Poe ayrıca yüksek sesle okunması amaçlanan şiirler yazdı. Ses ve ritim kombinasyonları ile deneyler yaparak, tekrar, paralellik, iç kafiye, alliterasyon ve asonans gibi teknik cihazları kullanarak, Amerikan şiirinde unutulmaz müzik kalitesine özgü eserler üretmiştir. Örneğin “The Bells” te çeşitli yapılarda “çanlar” kelimesinin tekrarı, şiirde anlatılan farklı çan türlerinin benzersiz tonunu vurgular.
“Binlerce kişi ağzımdan çıkacak tek bir heceye ya da kolumu oynatışıma karşı tetikte bekliyor olsaydı bile, yine ne kıpırdayabilir ne de konuşabilirdim. Ben çaresizce yatarken, canavar ya da her neyse, hiçbir şiddete başvurmaya kalkışmadan öylece duruyordu ve onun altında ölüp gideceğimi düşünüyordum. Bedensel ve zihinsel güçlerimin beni terk etmekte olduğunu hissediyordum, tek kelimeyle ölüyordum; sırf korkudan ölüyordum. Başım dönüyordu, ölüm derecesinde hastaydım, görme yeteneğim zayıflamıştı, üzerimde parıldayan göz küreleri bile donuklaşmıştı. Son bir çabayla, Tanrı’ya fısıldadım ve ölüme razı oldum.”
Eserleri yaşamı boyunca göze çarpan bir şekilde beğenilmezken, Poe yetenekli bir kurgu yazarı, şair ve edebiyat adamı olarak saygı gördü ve zaman zaman, özellikle ” Kuzgun” un ortaya çıkmasının ardından bir ölçüde popüler başarı elde etti . Bununla birlikte, ölümünden sonra, eleştirel algılamasının tarihi, dramatik olarak eşitsiz yargı ve yorumlardan biri haline gelir. Bu durum, New York Tribune’da iftira niteliğinde bir ölüm ilanıyla Poe’nun bir zamanlar arkadaşı ve edebi uygulayıcısı RW Griswold tarafından başlatıldı.
“Ludwig” yazısını taşıyan Poe’nun kurgusundaki birçok karakterin ahlaksızlığını ve psikolojik sapkınlığını Poe’nun kendisine atfediyordu. Geriye dönüp bakıldığında, Griswold’un kötülükleri, nihayetinde Poe ve çalışmalarına ilişkin olarak kınama kadar sempati uyandırmış gibi görünüyor, bu da 19. yüzyılın sonundaki biyografi yazarlarının Poe’nun adını bazen fazlasıyla özveriyle savunmalarına yol açıyor. Poe, çalışmaları ve yazarın yaşamı ile hayal gücü arasındaki ilişki hakkında dengeli bir görüş sağlanması AH Quinn’in 1941 biyografisine kadar değildi.
Yine de, Poe’nun eserlerinin katilleri ve delileriyle özdeşleştirilmesi 20. yüzyılda hayatta kaldı ve gelişti, en önemlisi Marie Bonaparte ve Joseph Wood Krutch’ınki gibi psikanalitik çalışmalar şeklinde oldu.
Poe’nun eserlerini çocukça, kaba ve sanatsal olarak aşağılanmış olarak reddeden Henry James, Aldous Huxley ve TS Eliot gibi önemli isimler vardı; tersine, bu aynı çalışmalar Bernard Shaw gibi yazarlar tarafından en yüksek edebi değer olarak değerlendirildi. Poe’nun İngiliz ve Amerikalı eleştirmenler arasındaki dengesiz itibarını tamamlayan, dünyanın başka yerlerinde, özellikle de Fransa’daki eleştirmenlerin daha istikrarlı ve genellikle daha yüksek görüşleri oldu.
1850’lerde Charles Baudelaire’in kapsamlı çevirileri ve yorumlarının ardından, Poe’nun eserleri Fransız yazarlar tarafından tuhaf bir saygınlıkla karşılandı, en çok Poe’nun bir şair olarak aşkın isteklerine hayranlık duyan 19. yüzyılın sonlarında Sembolizm hareketiyle ilişkili olanlar; Poe’nun tuhaf ve görünüşte reddedilmemiş hayal gücüne değer veren 20. yüzyıl Sürrealizm hareketi; ve Poe’nun teorilerinde bulan ve yüce rasyonalizm idealini düşünen Paul Valéry gibi figürler. Diğer ülkelerde, Poe’nun eserleri benzer bir ilgi gördü.
Bugün Poe, hem korku ve polisiye kurgu gibi popüler biçimlerinde hem de 20. yüzyılın temel sanatsal tarzını temsil eden daha karmaşık ve özbilinçli biçimlerinde modern edebiyatın önde gelen öncülerinden biri olarak kabul edilmektedir. Adamı ve çalışmalarını bir olarak gören önceki eleştirmenlerin aksine, son 25 yılın eleştirisi, Poe’nun ruhunu ifade etmekten çok virtüözlüğünü sergilemekle daha çok ilgilenen ve ironik bir tutum sergileyen bağımsız bir sanatçı olarak bir bakış açısı geliştirdi. yazılarıyla otobiyografik bir ilişkiden çok.
Yvor Winters gibi eleştirmenler bir zamanlar Poe’yu edebiyat tarihinden çıkarmak isteyen eserleri, dünya edebiyatındaki herhangi bir modernizm anlayışının ayrılmaz bir parçası olmaya devam ediyor. Herbert Marshall McLuhan, “Edgar Poe’nun Geleneği” başlıklı bir makalesinde şunları yazdı: “…Browning ve Tennyson, İngiliz zihninin rahatlaması için dar bir sis yaratırken Poe, zamanının korkunç acınası yanıyla teması asla kaybetmedi. Baudelaire ile eş zamanlı olarak ve Conrad ve Eliot’tan çok önce karanlığın kalbini keşfetti. “
“İlk karşılaşmamız Montmartre Sokağı’ndaki karanlık bir kitaplıkta oldu. İkimiz de aynı kitabı arıyorduk, ender bulunan, pek önemli bir kitaptı. Bu olay bizi birbirimize yakınlaştırmaya yetti. Tekrar tekrar buluştuk. Bir Fransız’ın kendisinden söz ederken takınacağı tam bir açık yüreklilikle anlattığı aile öyküsü, beni pek ilgilendirmişti. Okuduğu kitapların çokluğuna da şaşıp şaşıp kalıyordum, ama asıl ruhumu bir ateş gibi saran yaratıcı hayallerinin sıcaklığı, canlılığı, tazeliğiydi. Paris’te o zaman aramakta olduğum şeyleri ararken, böyle bir adamın dostluğu, benim için değeri ölçülmez bir hazineydi, bu düşüncemi açıkça ona söyledim. Sonunda kentte kaldığım sürece beraber oturmaya karar verdik, ben onun kadar darlık içinde olmadığımdan, bir ev tutup ruhlarımızın karanlık havasına uyacak bir biçimde döşemeyi üzerime aldığım ev, St Germain’in dış mahallelerinde ıssız bir yerdeydi, zamanın aşındırdığı çirkin, neredeyse yıkılacak eski bir yapıydı, ne olduğunu sorup öğrenmediğimiz bazı boş insanlar yüzünden yıllarca boş kalmıştı.” (Morgue Sokağı Cinayeti)
www.poetryfoundation.org dan faydalanılmıştır.
